Warunki wdrożenia produktu, czyli jak odnieść sukces

Zdobyte podczas realizacji prezentowanego projektu doświadczenia, konsultacja ze środowiskiem akademickim a także przeprowadzona ewaluacja pozwoliła nam wysnuć wnioski dotyczące uwarunkowań wdrożeniowych opracowanej w projekcie metodologii. W celu określenia mocnych i słabych stron a także szans i zagrożeń dotyczących możliwości wdrożenia projektu do praktyki szkolnej przeprowadzona została analiza SWOT powodzenia przedsięwzięcia. Została ona sformułowana na podstawie sumy doświadczeń uczestników projektu, analizy uwarunkowań pochodzących od lokalnego środowiska szkolnego i zewnętrznego środowiska oświatowego. Wyróżniliśmy bardzo wiele czynników wpływających na potencjalny sukces przedsięwzięcia, rozumiany jako wdrożenie opracowanej w ramach projektu metodologii w taki sposób, aby stała się w szkole stałym elementem wykorzystywanym podczas zajęć przedmiotów ścisłych.

Choć SageMath jest bardzo przydatnym narzędziem w szkole średniej, to jednak bardzo słabo spopularyzowanym. Z ankiet ewaluacyjnych wynika, że uczniowie wcześniej o nim nie słyszeli. Nie słyszeli o SageMath także nauczyciele. Nasze działania w ramach zrealizowanego projektu mają na celu tę sytuację zmienić.

Zainteresować ucznia nie będzie trudno ponieważ uczniowie są osadzeni w świecie technologii komputerowej i informacyjnej, nie mają w tym zakresie obaw, łatwo poznają nowe aplikacje. Pokazały to wywiady, ankiety ewaluacyjne i doświadczenia nauczycieli realizujących projekt.

Z badań ewaluacyjnych wynika, że 80% uczniów bardzo pozytywnie oceniło SageMath. Uczniowie uznali narzędzia SageMath za bardzo przydatne, podkreślali dostępność SageMath on-line, intuicyjne polecenia, dużo źródeł internetowych, pomoc w rozwiązywaniu prac domowych, nauki na poziomie zaawansowanym czy rozwijania zainteresowań.

Jednak aby uczeń posiadł umiejętność posługiwania się narzędziami SageMath, powinien je znać nauczyciel, który ucznia zaciekawi i zmotywuje do stosowania SageMath. Z kolei aby nauczyciel posiadł umiejętność korzystania z narzędzi SageMath, także powinien zostać zaciekawiony, zmotywowany i przekonany. Bazując na doświadczeniu nauczycieli, którzy wzięli udział w projekcie, a którzy wcześniej o SageMath nie słyszeli wiemy, że ocenili bardzo wysoko przydatność SageMath do nauczania swojego przedmiotu. W wywiadach podkreślali takie zalety SageMath jak: oprogramowanie darmowe, dostępne on-line, z możliwością pracy na własnym serwerze, na którym można zapisywać prace,publikować materiały i oceniać prace uczniów. Dostrzegli potencjał SageMath do zastosowania w edukacji szkolnej i pozaszkolnej czyli możliwości: szybkiego wykonywania obliczeń dla wielu parametrów, graficznego prezentowania wyników, ułatwiającego zrozumienie tematu, dokonania pogłębionej analizy problemów, poznawania treści wykraczających poza program nauczania, czyli narzędzia także dla ucznia do samokształcenia, rozwijania zainteresowań, przygotowywania do olimpiad i konkursów przedmiotowych. Nauczyciele uznali SageMath także za bardzo dobre narzędzie do formułowania uogólnień na podstawie szybkiego badania zagadnienia dla wielu danych wejściowych, rozwiązywania problemów dla wielu przypadków, szybkiej weryfikacji prawidłowości rozwiązań, możliwości przygotowywania prac klasowych i ćwiczeń na zajęcia, warsztaty i konkursy.

Ale aby tak powiedzieć o SageMath, najpierw nauczyciele sami musieli przejść drogę poznawania nowego oprogramowania. Wiadomo, że “początki są trudne”- nauczyciele wielokrotnie powtarzają to uczniom. Ostatecznie czas potrzebny na podstawy SageMath, został przez nauczycieli oceniony na około 10 godzin i nie uznali oni tego oprogramowania za bardzo trudne w poznawaniu. Te stwierdzenia, badane podczas ewaluacji, nasuwają wniosek, że nauczyciele, którzy poznali SageMath wyrazili bardzo pozytywne opinie łącznie z przekonaniem, że będą SageMath stosować zarówno na swoje potrzeby jak i na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych.

A co z nauczycielami, którzy sami nie dotknęli tego oprogramowania, a jedynie o nim słyszeli (na przykład bezpośrednio przy prowadzeniu wywiadu)?. Tu sprawa nie wygląda tak pozytywnie, ponieważ nieznane nie budzi zaufania. Choć przeważały postawy zaciekawienia - około 60% i postawy sceptyczne - około 20%, była jednak także spora grupa przeciwników - około 20%. Ci ostatni nie chcą tracić czasu na nowe technologie, są zwolennikami obliczeń na kartce, uważają, że uczeń straci zainteresowanie zagadnieniem, skoro od razu może mieć wynik.

Wśród nauczycieli zaciekawionych SageMath znalazły się osoby zainteresowane innowacjami, awansem zawodowym, aktywnymi metodami nauczania, osoby obawiające się o utratę godzin w związku z reformą, osoby chcące zmienić szkołę na stopień wyższą a przede wszystkim osoby młodsze. Zatem to jest grupa docelowa nauczycieli, do której staramy się dotrzeć w naszych publikacjach, konferencjach i propagowaniu rezultatów projektu. I dlatego ogromnie ważnym elementem wpływającym na wdrożenie projektu do praktyki szkolnej jest rozpowszechnianie jego rezultatów. Przygotowaliśmy metodykę nauczania matematyki, fizyki i informatyki z wykorzystaniem SageMath. Przygotowaliśmy materiały w postaci scenariuszy lekcji wraz z opisem teoretycznym i ćwiczeniami do warsztatów, uwagi metodyczne, instrukcje do projektów wraz z systemem oceniania, i przykładowymi pracami uczniów, relacje z zajęć, doświadczenia nauczycieli oraz wyniki ewaluacji. Wszystkie materiały są opublikowane i są gotowe do bezpośredniego użycia przez nauczycieli.

Ogromnie ważną grupą z punktu widzenia warunków wdrożenia rezultatów projektu jest także otoczenie edukacyjne zewnętrzne nauczyciela. Czyli po pierwsze inni nauczyciele pracujący w tej samej szkole. A wśród nich nauczyciele pokrewnych przedmiotów ścisłych, nauczyciele informatyki, czy nauczyciele, którzy dzięki swojej aktywności w postaci udziału w szkoleniach, konferencjach czy samokształceniu, mogą zachęcić swoich kolegów do zastosowania nowych technologii.

Kolejny krąg otoczenia to dyrekcja szkoły, która ma ogromny wpływ na motywowanie nauczycieli do rozwoju zawodowego np. opracowania autorskiego programu nauczania, opracowania innowacji, udziału w szkoleniach, zastosowania aktywnych i innowacyjnych metod nauczania - z wykorzystaniem nowych technologii, organizacji koła olimpijskiego czy indywidualnej pracy z uczniem zdolnym.

Następne bardzo ważne ogniwo to przedmiotowi doradcy metodyczni. W ramach swoich zadań organizują dla nauczycieli spotkania metodyczne, warsztaty, konsultacje czyli są nośnikami informacji i z pewnością będą zainteresowani metodami wykorzystywania nowych technologii, z których SageMath jest doskonałym przykładem. Zadbaliśmy, aby zaprosić doradców przedmiotów ścisłych na organizowane w ramach projektu konferencje.

Idąc dalej, powiadomiliśmy o naszych konferencjach ośrodki szkolące nauczycieli. Z pewnością warto, aby SageMath znalazł się w ofercie szkoleniowej i będziemy o to zabiegać. Wielu nauczycieli będzie zainteresowanych takimi szkoleniami. Nasze badania ewaluacyjne to pokazały. Nauczyciele słysząc o SageMath byli zainteresowani tym narzędziem, dopytywali czy są kursy z tego zakresu i przyznawali, że wolą ukończyć kurs, niż samodzielnie się nowego oprogramowania uczyć.

Sięgając jeszcze dalej w głąb struktury ośrodków edukacji mamy poziom programów nauczania i innowacje. Zgodnie z przepisami Prawa Oświatowego, nauczyciel, czy grupa nauczycieli może opracować innowację pedagogiczną, przekazać jej założenia na posiedzeniu szkolnej Rady Pedagogicznej, a następnie po uzyskaniu zgody tejże rady, zarejestrować innowację w odpowiednim Kuratorium Oświaty. Takie innowacje po ewaluacji i ewentualnej modyfikacji mogą zostać wprowadzone na stałe do programu szkolnego i dzięki temu stać się elementem wykorzystywanym przez wszystkich nauczycieli danego przedmiotu.

Bardzo dobrym momentem na wdrażanie naszego projektu jest czas reformy, kiedy nauczyciele już “nie mogą spać spokojnie”, niektórzy przejdą do innej szkoły inni zmierzą się z nowymi warunkami zatrudnienia, a wszyscy zmierzą się z nowym programem. Zatem trzeba być konkurencyjnym. Do dobra okazja do odkurzenia starych nawyków, np. w postaci wprowadzenia nowych metod nauczania, wprowadzenia innowacji, stworzenia kółka “dla zdolnych” czy innej aktywności. Czyli znajdą się nauczyciele zainteresowani, będzie także bogata oferta szkoleń dla nauczycieli informatyki, obiecanych przez MEN, będzie też regulacja zwiększająca godziny na przedmioty ścisłe, (na informatykę w szczególności), zarówno w szkole podstawowej jak i liceum. To bardzo dobra perspektywa do wdrożenia rezultatów prezentowanego projektu.

Formułując odpowiedź na pytanie “Jakie warunki muszą być spełnione aby odnieść sukces”, prześledziliśmy drogę, jaką musi przebyć informacja, jakimi drogami może dotrzeć do nauczyciela, i jakie czynniki będą wpływały na powodzenie wdrożenia rezultatów naszego projektu. Zadaliśmy sobie następujące pytania:

Nauczyciel Skąd się dowie o SageMath? -> popularyzacja metodyki w mediach, konferencje, inny nauczyciel, oferta ośrodka szkoleniowego, metodyk przedmiotowy, Jak się przekona, że warto? -> pokazy możliwości SageMath, warsztaty, motywacja nauczyciela do aktywności, otwartość, zachęta ze strony innego nauczyciela lub metodyka przedmiotowego, dyrekcji szkoły, reforma i związana z nią zmiana pracy, reforma i związana z nią zmiana programów nauczania. Jak się nauczy? samokształcenie, pokaz np nauczyciela informatyki, kurs, konferencja, publikacja Gdzie przeprowadzi zajęcia? -> czy ma dostęp do pracowni komputerowej, może wykorzysta smartfony uczniów? Jak, do czego wykorzysta? -> wybierze z programu nauczania treści, które współpraca z nauczycielami przedmiotu, innowacja, projekty, konkursy, kółko, praca z uczniem zdolnym, przygotowanie uczniów do olimpiady przedmiotowej,

Dyrektor -> Zachęci, Pomoże, Wyśle na kurs?

Metodycy przedmiotów ścisłych -> czy przyjdą na konferencję, będą popularyzowali?

Ośrodki szkolące nauczycieli -> czy coś wie o SageMath, czy przyjmie zaproszenie na konferencje, czy zorganizuje kurs?

Ministerstwo -> Czy zapewni w siatce godzin odpowiednią rezerwę na wdrażanie SageMath? - tak, nauczyciel ma do zrealizowania obowiązkowo podstawę programową, a rozszerzenia planuje sam (ewentualnie w porozumieniu z zespołem przedmiotowym) i ma na to godziny, bo podstawa programowa ma charakter ogólny, nauczyciel sam opracowuje treści i tematy.

Czy programy nauczania będą odpowiednio elastyczne? Program nauczania nauczyciel wybiera sam (ewentualnie w porozumieniu z zespołem przedmiotowym). Wybiera (dla danego przedmiotu) z zestawu gotowych programów , zatwierdzonych przez MEN lub opracowuje sam jako program autorski (tylko do zatwierdzenia przez Radę Pedagogiczną w szkole). Zatem wszystko zależy od nauczyciela !!